Vasovagale syncope: kenmerken, oorzaken, symptomen, behandeling en chirurgische ingrepen

Wat is vasovagale syncope (syncope door vagale zenuwprikkeling)?

Vasovagale syncope wordt vaak ook wel "vasovagale collaps" of "neurocirculatoire syncope" genoemd en is een flauwte die meestal wordt veroorzaakt door een tijdelijk probleem met de bloedsomloop door een bepaalde prikkel. Deze flauwte wordt veroorzaakt door een overdreven reactie van het autonome zenuwstelsel, waarbij de nervus vagus (in het bijzonder overmatige stimulatie van de nervus vagus) de hartslag en bloeddruk snel verlaagt, waardoor er te weinig bloed naar de hersenen gaat. Hierdoor verliest men het bewustzijn of valt men flauw.

Vasovagale syncope is over het algemeen niet levensbedreigend en een tijdelijk verschijnsel, maar vanwege de hoge frequentie van voorkomen en het risico op verwondingen door de flauwte, is het belangrijk om het te begrijpen en op de juiste manier te behandelen.

Definitie van vasovagale syncope

Vasovagale syncope is een tijdelijke flauwte veroorzaakt door een abnormale reactie van het autonome zenuwstelsel. Deze flauwte wordt veroorzaakt door overmatige stimulatie van de nervus vagus, wat leidt tot vaatverwijding en een verlaging van de hartslag, waardoor de bloeddruk snel daalt en de bloedtoevoer naar de hersenen tijdelijk onvoldoende wordt. Dit resulteert in een flauwte die meestal binnen enkele seconden tot minuten herstelt. Vasovagale syncope is het gevolg van een disfunctie van het autonome zenuwstelsel, maar staat los van hart- of hersenproblemen.

Kenmerken van vasovagale syncope

Vasovagale syncope heeft verschillende kenmerken die voornamelijk kunnen verschillen afhankelijk van de oorzaak. De belangrijkste kenmerken zijn:

1. Tijdelijk verlies van bewustzijn: De flauwte herstelt zich meestal binnen enkele seconden tot minuten, en zodra de flauwte optreedt, duurt het herstel van het bewustzijn niet lang.
2. Geïnduceerd door prikkels: Vasovagale syncope wordt vaak veroorzaakt door specifieke prikkels. Bijvoorbeeld: ernstige emotionele stress, spanning, pijn, een warme omgeving, snelle verandering van houding (bij het opstaan), langdurig staan of bloedophoping in de benen.
3. Frequentie van voorkomen: Vasovagale syncope komt vooral veel voor bij jonge volwassenen en adolescenten tussen de 15 en 50 jaar.
4. Prodromale symptomen voorafgaand aan het optreden van symptomen: Vasovagale syncope gaat meestal gepaard met prodromale symptomen voordat de flauwte optreedt. Bijvoorbeeld: duizeligheid, misselijkheid, braken, vermoeidheid, trillen, zweten.

Oorzaken van vasovagale syncope

Vasovagale syncope wordt veroorzaakt door een abnormale reactie van het autonome zenuwstelsel. Wanneer de nervus vagus overmatig wordt gestimuleerd, dalen de hartslag en bloeddruk snel, waardoor de bloedtoevoer naar de hersenen tijdelijk afneemt. Dit leidt tot verlies van bewustzijn. De belangrijkste oorzaken zijn:

1. Psychologische prikkels: Emotionele stress, angst, paniek, pijn, etc. kunnen het autonome zenuwstelsel stimuleren en een flauwte veroorzaken.
2. Verandering van houding: Plotseling opstaan, langdurig staan of van zitten naar staan kan leiden tot een snelle bloeddrukval en een flauwte.
3. Vermindering van het bloedvolume: Dehydratie of overmatig bloedverlies (bijv. bloedingen) kan leiden tot een tekort aan bloedvolume, wat de bloeddruk verlaagt en een flauwte kan veroorzaken.
4. Snelle vaatverwijding: In een warme omgeving of na langdurig staan kunnen de bloedvaten verwijden, waardoor de bloeddruk snel daalt en vasovagale syncope kan optreden.

Symptomen van vasovagale syncope

De symptomen van vasovagale syncope kunnen worden onderverdeeld in prodromale symptomen die voorafgaan aan de flauwte en symptomen na herstel. De belangrijkste symptomen zijn:

1. Prodromale symptomen:

• Duizeligheid: Voorafgaand aan een flauwte ervaart men vaak duizeligheid of draaierigheid.
• Misselijkheid: Men kan zich misselijk voelen bij het staan of bewegen.
• Vermoeidheid en zwakte: Men kan zich zwaar of moe voelen na verandering van houding.
• Zweten: Men kan zweten, vooral in handen en voeten.
• Bleek gezicht: Door een slechte bloedsomloop kan het gezicht bleek of koud aanvoelen.

2. Symptomen na de flauwte:

• Tijdelijk verlies van bewustzijn: Na de flauwte keert het bewustzijn snel terug en men komt binnen enkele seconden weer bij.
• Misselijkheid of verwardheid: Na de flauwte kan men zich misselijk of verward voelen.
• Snel herstel: Men herstelt zich meestal snel na de flauwte en is binnen enkele minuten weer normaal.

Behandeling van vasovagale syncope

De behandeling van vasovagale syncope richt zich meestal niet op medicatie of chirurgie, maar op het aanpassen van de levensstijl en preventie. De behandelmethoden zijn:

1. Houdingaanpassing: Het is belangrijk om langzaam op te staan in plaats van plotseling. Sta voorzichtig op en vermijd snelle veranderingen van houding.
2. Voldoende vochtinname: Omdat uitdroging een flauwte kan veroorzaken, is het belangrijk om voldoende vocht te drinken. Dit is vooral belangrijk na het sporten of na veel zweten.
3. Gewichtsverhoging en dieetbegeleiding: Een zoutarm en eiwitrijk dieet wordt aanbevolen, en men moet op regelmatige tijden eten om hypoglycemie te voorkomen.
4. Psychologische begeleiding: Om emotionele stress en spanning te verminderen, is psychologische ondersteuning nodig. Meditatie of ademhalingsoefeningen kunnen worden aanbevolen.
5. Beweging: Regelmatige lichaamsbeweging is belangrijk om de functie van het autonome zenuwstelsel te verbeteren en de bloedsomloop te stimuleren. Wandelen, joggen en zwemmen zijn goede oefeningen.

Chirurgische methoden bij vasovagale syncope

Vasovagale syncope wordt over het algemeen behandeld met medicatie en aanpassingen in de levensstijl. Chirurgie is zelden nodig, maar in ernstige gevallen kan speciale behandeling nodig zijn. Bijvoorbeeld, als de flauwte zich herhaalt of als medicatie niet effectief is, kan een nervus vagusblokkade(Vagal Nerve Block) of een pacemakernodig zijn. Dit is echter zeldzaam en de meeste gevallen van vasovagale syncope worden goed behandeld met niet-chirurgische behandelingen.

Prognose en management van vasovagale syncope

Vasovagale syncope is over het algemeen niet levensbedreigend en een tijdelijk verschijnsel. De flauwte herstelt zich meestal binnen enkele seconden en daarna kan men weer normaal leven. Echter, als de flauwte zich herhaalt of ernstige symptomen optreden, kan er een andere medische oorzaak zijn, en is het raadzaam om een arts te raadplegen.

Beheermethoden

1. Preventieve maatregelen: Om vasovagale syncope te voorkomen, is het belangrijk om plotselinge veranderingen van houding en langdurig staan te vermijden, en voldoende vocht te drinken en regelmatig te eten.
2. Regelmatige gezondheidsonderzoeken: Als de flauwte zich herhaalt, is het raadzaam om regelmatig een arts te raadplegen voor een diagnose.
3. Psychologische stabiliteit: Emotionele stress en angst kunnen een flauwte veroorzaken, dus het is nodig om methoden te vinden om stress te beheersen en emotionele stabiliteit te bevorderen.

Conclusie

Vasovagale syncope is een tijdelijke flauwte veroorzaakt door een overdreven reactie van het autonome zenuwstelsel, waarbij de bloeddruk en hartslag snel dalen, waardoor de bloedtoevoer naar de hersenen onvoldoende wordt en men het bewustzijn verliest. Deze flauwte is meestal niet levensbedreigend en kan effectief worden beheerd met medicatie en aanpassingen in de levensstijl. Als de flauwte zich echter herhaalt of ernstige symptomen aanhouden, is het belangrijk om een arts te raadplegen voor een diagnose en een geschikte behandeling.