Karotid Arteriyle İlişkili İnme Türleri, Nedenleri, Belirtileri, Tedavi, Ameliyat, Ölüm, Ağrı

Karotis Arterle İlişkili İnme

Karotis arterle ilişkili inme, karotis arterdeki kan akışı bozukluğu nedeniyle beyne yeterli kan akışının sağlanamaması veya kan akışının geçici olarak kesintiye uğraması sonucu beyinde oksijen ve besin eksikliği oluşması ve bunun sonucunda beyin hücrelerinin hasar görmesi durumudur. Karotis arter, beyne kan sağlayan ana damarlardan biridir ve karotis arterde bir sorun oluşması beyni ciddi şekilde etkileyebilir. Karotis arterle ilişkili inme genellikle inmenin bir türü olup, serebral inme ile yakından ilişkilidir.

1. Tanım

Karotis arterle ilişkili inme (Cerebral Infarction due to Carotid Artery Disease (Karotis Arter Hastalığına Bağlı Serebral İnfarctus)), karotis arterin daralması veya tıkanması gibi kan akışının azalması nedeniyle beyne giden kan akışının yetersiz olması sonucu, ilgili bölgedeki beyin dokusunun oksijen ve besin yetersizliğinden hasar görmesi ve inmenin oluşmasıyla karakterize bir hastalıktır. Başlıca nedeni, genellikle karotis arterde ateroskleroz oluşması veya karotis arterde trombüs oluşması sonucu damarın daralması veya tıkanmasıdır. Karotis arterle ilişkili inme genellikle akut serebral inme şeklinde ortaya çıkar ve beynin bir kısmının işlevini kaybetmesine neden olur.

2. Özellikler

Karotis arterle ilişkili inmenin başlıca özellikleri şunlardır:

1. Kan akışı yetersizliğine bağlı serebral inme:

• Karotis arter yoluyla beyne kan akışı sağlanamadığında veya azaldığında, ilgili beyin bölgesine kan ulaşmaz, beyin hücreleri ölür veya hasar görür ve inme oluşur.

2. Karotis arter daralması veya tıkanması:

• Karotis arterle ilişkili inmenin başlıca nedeni karotis arter daralması veya tıkanmasıdır. Bu, ateroskleroz nedeniyle arter duvarında plak birikmesiyle damarın daralması veya trombüs oluşmasıyla damarın tıkanması durumudur.

3. Akut semptomların ortaya çıkması:

• Karotis arter kaynaklı kan akışı bozukluğu ani olarak ortaya çıkabilir ve hasta ani nörolojik semptomlar yaşar. Genellikle beyin kan akışının kesintiye uğramasıyla ortaya çıkan akut semptomlar görülür.

4. Başlıca risk faktörleri:

• Hipertansiyon, hiperlipidemi, diyabet, sigara içme ve ileri yaş, karotis arterle ilişkili inme oluşma riskini artıran başlıca faktörlerdir. Bu risk faktörleri, karotis arterde ateroskleroz ve trombüs oluşumunu teşvik ederek inme oluşumunu tetikleyebilir.

3. Nedenler

Karotis arterle ilişkili inmenin başlıca nedenleri şunlardır:

1. Ateroskleroz:

• Ateroskleroz, karotis arter içinde kolesterol, yağ ve kalsiyum gibi maddelerin birikerek plak oluşturması ve bu plağın damar iç duvarını kalınlaştırarak damarı daraltmasıdır. Daralan damar kan akışını engeller ve trombüs oluşması durumunda damar tıkanarak inmeye neden olabilir.

2. Trombüs oluşumu:

• Karotis arter içinde trombüs oluşması durumunda damar tıkanarak kan akışı kesintiye uğrar. Trombüs genellikle ateroskleroza bağlı plağın yırtılmasıyla kanın pıhtılaşması sürecinde oluşur.

3. Hipertansiyon:

• Hipertansiyon, damara sürekli basınç uygulayarak damar duvarını hasarlandırır ve bunun sonucunda ateroskleroz oluşumu hızlanabilir. Hipertansiyon, karotis arter dahil olmak üzere başlıca arterlerde kan akışı bozukluğuna neden olabilir.

4. Hiperlipidemi:

• Hiperlipidemi, kandaki aşırı kolesterol ve yağ birikimiyle karotis arterdeki aterosklerozu kötüleştirebilir ve trombüs oluşumunu artırabilir.

5. Diyabet:

• Diyabet, kan şekeri kontrolünün zor olduğu bir durumdur ve damarları hasarlandırarak aterosklerozu kötüleştirir. Ayrıca yüksek kan şekeri, kan viskozitesini artırarak trombüs oluşumunu kolaylaştırabilir.

6. Sigara içme:

• Sigara içmek, damarları daraltır ve kan pıhtılaşmasını hızlandırarak trombüs oluşma riskini artırır. Ayrıca sigara içmek, aterosklerozu hızlandıran önemli bir faktördür.

7. Genetik faktörler:

• Aile öyküsünde ateroskleroz, hipertansiyon, hiperlipidemi gibi durumlar varsa, karotis arterle ilişkili inme riski artabilir.

4. Semptomlar

Karotis arterle ilişkili inmenin semptomları akut olarak ortaya çıkar ve genellikle beyin kan akışının ani azalmasıyla ilgilidir. Başlıca semptomlar şunlardır:

1. Felç:

• Karotis arter kan akışı kesintiye uğradığında, beynin bir kısmı oksijen yetersizliğine maruz kalır ve kol, bacak veya yüzün bir tarafında felç oluşabilir. Özellikle inmeye benzer semptomlar görülür.

2. Konuşma bozukluğu:

• Beyin kan akışı kesintiye uğradığında, konuşmadan sorumlu beyin bölgesi etkilenir ve konuşma bozukluğu oluşabilir. Bu nedenle konuşmada zorluk veya anlayışta azalma gibi semptomlar ortaya çıkabilir.

3. Görme bozukluğu:

• Beyne giden kan akışındaki azalma nedeniyle görme problemleri ortaya çıkabilir. Genellikle tek gözde görme kaybı veya bulanık görme görülebilir.

4. Baş dönmesi ve denge kaybı:

• Beyne giden kan akışı kesintiye uğradığında baş dönmesi veya dengeyi korumada zorluk yaşanabilir. Bunun nedeni, beynin dengeyi kontrol eden bölümünün etkilenmesidir.

5. Baş ağrısı:

• Karotis arter kaynaklı beyin kan akışı bozukluğu nedeniyle baş ağrısı oluşabilir ve bu baş ağrısı genellikle ani ve şiddetlidir.

6. Diğer nörolojik semptomlar:

• Kusma, kafa karışıklığı, konsantrasyon güçlüğü, hafıza kaybı gibi semptomlar eşlik edebilir ve bunlar beynin farklı bölgelerinin etkilenmesiyle ortaya çıkar.

5. Tedavi ve Cerrahi Yöntemler

Karotis arterle ilişkili inmenin tedavisi hızlı ve etkili olmalıdır ve kan akışını yeniden başlatmak ve beyin hasarını en aza indirmek önemlidir. Tedavi yöntemleri arasında ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi bulunur.

İlaç Tedavisi

1. Antikogülanlar (kan pıhtılaşmasını önleyici):

• Karotis arterde trombüs varsa, trombüsün büyümesini veya yeni trombüs oluşumunu önlemek için antikoagülanlar kullanılır. Örneğin, aspirin veya warfarin gibi ilaçlar kullanılabilir.

2. Trombolitikler (Trombolitikler):

• Tıkalı damarı hızla açmak için trombolitikler kullanılarak akut dönem tedavisi denenir. En yaygın ilaç **rt-PA (rekombinant doku plazminojen aktivatörü)**dür.

3. Statinler (Statinler):

• Statin grubu ilaçlar kolesterol seviyesini düşürerek aterosklerozu önler ve karotis arter daralmasını iyileştirmeye yardımcı olur.

Cerrahi Tedavi

1. Karotis endarterektomi (Karotis Endarterektomi):

• Karotis arterde oluşan plak veya trombüsü çıkarma ameliyatıdır ve karotis arter daralması veya tıkanması nedeniyle beyin kan akışı yetersiz olduğunda yapılır. Bu ameliyat, karotis arterin iç duvarını çıkararak kan akışını kolaylaştırır.

2. Karotis arter stent yerleştirilmesi (Karotis Arter Stentleme):

• Endarterektomi zor ise, stent yerleştirilerek karotis arter genişletilir ve kan akışı kolaylaştırılır. Bu, invaziv olmayan bir yöntemdir ve özellikle yüksek riskli hastalarda kullanılır.

6. Prognoz ve Yönetim Yöntemleri

Karotis arterle ilişkili inmenin prognozu, tedavinin zamanlaması ve yöntemine bağlıdır. Erken tedavi başlanırsa iyileşme olasılığı yüksektir, ancak tedavi gecikirse beyin hasarı oluşabilir ve uzun süreli komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

Prognoz

• Erken tedavi: Karotis arterle ilişkili inme erken teşhis edilir ve tedavi edilirse, beyin hasarının derecesi azaltılabilir ve fonksiyonel iyileşme hızlandırılabilir. Özellikle ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi uygun şekilde uygulanırsa prognoz iyidir.
• Gecikmiş tedavi: Tedavi gecikirse, beyin hasarı daha ciddi olabilir ve felç, konuşma bozukluğu, görme bozukluğu gibi durumlar uzun süreli olarak devam edebilir.

Yönetim Yöntemleri

1. Sağlıklı yaşam alışkanlıkları:

• Karotis arterle ilişkili inmenin önlenmesi ve yönetimi için sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, sigara bırakma ve alkol kısıtlaması önemlidir.

2. Düzenli kontroller:

• Yüksek riskli grup (hipertansiyon, hiperlipidemi, diyabet vb.) düzenli kan basıncı, kan şekeri ve kolesterol kontrolleri ile karotis arter durumunu kontrol etmeli ve uygun tedaviyi almalıdır.

3. İlaç yönetimi:

• Hipertansiyon, hiperlipidemi, diyabet gibi risk faktörlerini kontrol eden ilaç tedavisi gereklidir. Özellikle antikoagülan veya antitrombotiklerin sürekli kullanımı gerekebilir.

4. Stres yönetimi:

• Psikolojik stres kan basıncını artırır ve kardiyovasküler sağlığı olumsuz etkiler, bu nedenle stres yönetimi de önemlidir.

Sonuç

Karotis arterle ilişkili inme, karotis arter daralması veya tıkanması nedeniyle beyne giden kan akışının kesintiye uğramasıyla oluşan bir serebral inmedir. Bu hastalık, hipertansiyon, hiperlipidemi, diyabet, sigara içme gibi çeşitli risk faktörleri tarafından tetiklenebilir ve semptomlar ani olarak ortaya çıkar. Karotis arterle ilişkili inmenin tedavisi ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi ile yapılır ve erken teşhis ve hızlı tedavi önemli olduğundan düzenli kontroller ve takip gereklidir.