Chảy máu động mạch cảnh: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị, phẫu thuật, tử vong, tiên lượng, chăm sóc

Định nghĩa xuất huyết động mạch cảnh

**Xuất huyết động mạch cảnh (Carotid Artery Hemorrhage)** đề cập đến tình trạng chảy máu xảy ra do tổn thương động mạch cảnh. Động mạch cảnh là mạch máu quan trọng cung cấp máu lên não qua cổ, và xuất huyết động mạch cảnh được coi là một tình trạng rất nguy hiểm. Xuất huyết động mạch cảnh xảy ra do tổn thương hoặc vỡ thành mạch máu, điều này có thể gây rachảy máu cấp tínhvà dẫn đến những tình huống nghiêm trọng. Nếu không được xử lý nhanh chóng khi xảy ra xuất huyết động mạch cảnh thì có thể dẫn đếnnguy hiểm đến tính mạng, đặc biệt là khi chảy máungăn chặn việc cung cấp máu đến nãothì có thể gây rađột quỵ, mất ý thứcvàtử vong.

Đặc điểm của xuất huyết động mạch cảnh

Xuất huyết động mạch cảnh nghiêm trọng hơn so với chảy máu ở các vị trí khác, và đặc điểm của nó như sau:

1. Chảy máu nhanh: Xuất huyết động mạch cảnh xảy ra rất nhanh, và chảy máu cấp tính có thể đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân. Đặc biệt, nếu động mạch cảnh bị vỡ thì có thể xảy ra chảy máu nhiều, cần phải xử lý nhanh chóng.

2. Nhóm nguy cơ cao: Động mạch cảnh là mạch máu chính dẫn đến não, nếu chảy máu ảnh hưởng đến não thì có thể gây rađột quỵhoặcxuất huyết não. Điều này có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng như giảm ý thức, mất chức năng não.

3. Phạm vi chảy máu: Phạm vi chảy máu phụ thuộc vào mức độ tổn thương động mạch cảnh, từ chảy máu tạm thời đến chảy máu nhiều. Ngoài ra, chảy máu có thểđược thải ra ngoài hoặc tích tụ bên trong, cần phải điều trị thích hợp.

4. Nhiều nguyên nhân khác nhau: Nguyên nhân gây xuất huyết động mạch cảnh rất đa dạng, bao gồm nguyên nhân do chấn thương, nguyên nhân bệnh lý, nguyên nhân do phẫu thuật. Phương pháp điều trị cũng khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây chảy máu.

Nguyên nhân gây xuất huyết động mạch cảnh

Các nguyên nhân chính gây xuất huyết động mạch cảnh như sau:

1. Chấn thương: Chấn thương là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây xuất huyết động mạch cảnh. Tai nạn giao thông, tai nạn thể thao, ngã… có thể gây ra tác động mạnh đến vùng cổ, làm tổn thương hoặc vỡ động mạch cảnh. Chảy máu do chấn thương có thể xảy ra khi thành động mạch cảnh bị rách hoặcphình động mạchbị vỡ.

2. Xơ vữa động mạch: Xơ vữa động mạch(Arteriosclerosis) làm cho thành mạch máu dày lên và cứng lại, dễ bị tổn thương. Điều này có thể gây ra tổn thương thành động mạch cảnh và dẫn đến chảy máu. Xơ vữa động mạch có liên quan đến huyết áp cao, mỡ máu cao, tiểu đường…

3. Viêm mạch: Viêm mạch(Vasculitis) là tình trạng viêm mạch máu, nếu viêm xảy ra ở nhiều mạch máu, bao gồm cả động mạch cảnh, thì thành mạch máu sẽ yếu đi và gây chảy máu. Điều này có thể làm tổn thương thành mạch máu và dẫn đến chảy máu.

4. Biến chứng phẫu thuật: Có thể xảy ra chảy máu sau phẫu thuật liên quan đến động mạch cảnh, đặc biệt là sauphẫu thuật nội mạc động mạch cảnhhoặcđặt stent. Có thể xảy ra chảy máu do vấn đề ở mạch máu sau phẫu thuật hoặc mạch máu yếu đi và bị vỡ.

5. Phình động mạch: Nếu cóphình động mạch(Aneurysm) ở động mạch cảnh, thành mạch máu sẽ giãn nở bất thường, yếu đi và cuối cùng bị vỡ gây chảy máu. Phình động mạch có thể bẩm sinh hoặc do huyết áp cao, xơ vữa động mạch gây ra.

6. Bệnh lý xuất huyết: Nếu có vấn đề về đông máu, ví dụ nhưbệnh máu khó đônghoặcthuốc men(thuốc chống đông máu) thì dễ bị chảy máu. Trong trường hợp này, nếu xảy ra chảy máu ở động mạch cảnh thì rất khó kiểm soát.

Triệu chứng của xuất huyết động mạch cảnh

Triệu chứng của xuất huyết động mạch cảnh rất đa dạng, tùy thuộc vào lượng máu chảy và vị trí. Các triệu chứng chính như sau:

1. Đau cổ: Khi xảy ra xuất huyết động mạch cảnh thì có thể bịđau cổ. Cơn đau xuất hiện ở vị trí chảy máu và có thể ngày càng dữ dội hơn.

2. Đau đầu: Nếu dòng máu lên não bị tắc nghẽn do xuất huyết động mạch cảnh thì có thể bịđau đầu. Đặc biệt, nếu chảy máu nhiều thì cơn đau đầu có thể rất dữ dội.

3. Chóng mặt và ngất xỉu: Nếu tuần hoàn máu không tốt do chảy máu thì có thể bịchóng mặthoặcngất xỉu. Chảy máu nhiều có thể làm giảm huyết áp đột ngột và gây ngất xỉu.

4. Rối loạn thị giác: Nếu máu lên não không đủ do xuất huyết động mạch cảnh thì có thể bịmất thị lựchoặcmờ mắt.

5. Khó thở: Có thể bịkhó thởdo chảy máu. Đặc biệt, nếu xuất huyết động mạch cảnh lớn hoặc nghiêm trọng thì máu có thể cản trở dòng máu và ảnh hưởng đến hô hấp.

6. Dấu hiệu chảy máu: Nếu xuất huyết động mạch cảnh chảy ra ngoài thì có thể thấy dấu hiệu chảy máu ở vùng cổ. Trong trường hợp này, có thể xuất hiện các triệu chứng nhưcổ bị sưng hoặc bầm tím.

Phương pháp điều trị và phẫu thuật xuất huyết động mạch cảnh

Xuất huyết động mạch cảnh là tình trạng cấp cứu có thể đe dọa đến tính mạng, cần phải điều trị nhanh chóng. Phương pháp điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ chảy máu, thường được chia thànhđiều trị nội khoavàđiều trị ngoại khoa.

1. Điều trị nội khoa:

• Điều trị bằng thuốc: Có thể sử dụngthuốc cầm máuhoặcthuốc chống đông máuđể thúc đẩy đông máu hoặc ngăn ngừa chảy máu. Ngoài ra, có thể cầntruyền máuđể ngăn ngừa chảy máu.
• Điều chỉnh huyết áp: Huyết áp có thể giảm đột ngột hoặc không ổn định do xuất huyết động mạch cảnh. Vì vậy, cần sử dụngthuốc ổn định huyết ápđể điều chỉnh huyết áp.

2. Điều trị ngoại khoa:

• Phẫu thuật mạch máu: Nếu chảy máu nhiều và động mạch cảnh bị vỡ thì cần phảiphẫu thuật mạch máu. Phẫu thuật giúp cầm máu và phục hồi mạch máu bị tổn thương.
• Phẫu thuật cắt bỏ phình động mạch: Nếu nguyên nhân là do phình động mạch ở động mạch cảnh thì cần phảicắt bỏ phình động mạch bằng phẫu thuậtvà tái tạo mạch máu.
• Đặt stent: Nếu động mạch cảnh bị tổn thương nhưng không bị vỡ thì có thểđặt stentđể phục hồi mạch máu và ngăn ngừa chảy máu.

3. Điều trị nội soi: Một số trường hợp xuất huyết động mạch cảnh có thể được điều trị bằng phương pháp xâm lấn tối thiểu bằng nội soi. Phương pháp này hữu ích trong việc cầm máu trong khi quan sát trực tiếp vị trí chảy máu.

Diễn biến và phương pháp quản lý xuất huyết động mạch cảnh

Diễn biến của xuất huyết động mạch cảnh phụ thuộc vào nguyên nhân, kích thước, vị trí chảy máu và thời điểm, phương pháp điều trị. Nếu chảy máu nhiều và xảy ra nhanh thì có thể dẫn đếnbiến chứng nghiêm trọnghoặctử vong. Tuy nhiên, nếu được điều trị nhanh chóng thì có thể hồi phục và tiên lượng dài hạn tương đối tốt.

Tiên lượng:

• Nếu được điều trị nhanh chóng sau khi xuất huyết động mạch cảnhthì có thểcầm máu và phục hồi chức năng não. Tuy nhiên, nếu chảy máu nghiêm trọng và điều trị chậm trễ thì có thể gây rađột quỵhoặctổn thương thần kinh nghiêm trọng.
• Nguy cơ chảy máu lại sau khi xuất huyếtnên cần phảikhám định kỳvàtheo dõisau khi điều trị.

Phương pháp quản lý:

• Khám mạch máu định kỳ: Để ngăn ngừa tái phát xuất huyết động mạch cảnh thì cần phảikhám siêu âm định kỳhoặckhám CT/MRIđể kiểm tra tình trạng mạch máu.
• Cải thiện lối sống: Cần phải kiểm soát huyết áp cao, mỡ máu cao… vàkhông hút thuốc, chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn… để duy trì sức khỏe động mạch cảnh.
• Hỗ trợ tâm lý: Có thể bị sốc tâm lý sau khi xuất huyết động mạch cảnh, vì vậy cần phải có sự hỗ trợ tâm lý vàđiều trị phục hồi chức năng.