Hội chứng nhạy cảm động mạch cảnh là gì? Đặc điểm, nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phẫu thuật

Quá mẫn cảm động mạch cảnh (Carotid Sinus Hypersensitivity, CSH) là gì?

Quá mẫn cảm động mạch cảnh (Carotid Sinus Hypersensitivity, CSH) là tình trạng khi phần phình của động mạch cảnh (điểm phân nhánh) ở cổ bị kích thích, gây ra phản ứng quá mức bất thường, dẫn đến thay đổi đột ngột huyết áp và nhịp tim. Phản ứng này có thể làm huyết áp giảm đột ngột hoặc nhịp tim giảm bất thường, gây ra các triệu chứng như ngất xỉu, chóng mặt, choáng váng. Phần phình động mạch cảnh đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh huyết áp, và nếu vùng này bị kích thích quá mức, các triệu chứng này có thể xảy ra.

Định nghĩa về quá mẫn cảm động mạch cảnh

Quá mẫn cảm động mạch cảnh là tình trạng xảy ra khi động mạch cảnh bị kích thích quá mức, các thụ thể áp lực nằm ở phần phình của động mạch cảnh (phần phình động mạch cảnh) phản ứng quá nhạy cảm, dẫn đến huyết áp giảm đột ngột hoặc nhịp tim giảm bất thường. Điều này có thể gây ra các triệu chứng như chóng mặt, ngất xỉu. Quá mẫn cảm động mạch cảnh thường gặp ở người cao tuổi hơn và có thể ảnh hưởng lớn đến các hoạt động trong cuộc sống hàng ngày.

Đặc điểm của quá mẫn cảm động mạch cảnh

Quá mẫn cảm động mạch cảnh chủ yếu xuất hiện ở người cao tuổi, và ở những người cao tuổi có mạch máu yếu và chức năng hệ thần kinh tự chủ giảm thì càng dễ xảy ra. Các đặc điểm chính như sau:

1. Sự thay đổi huyết áp quá mức: Khi phần phình động mạch cảnh bị kích thích, phản ứng huyết áp giảm đột ngột. Điều này có thể gây ra ngất xỉu.
2. Sự thay đổi nhịp tim đột ngột: Nhịp tim có thể chậm lại quá mức hoặc giảm đột ngột, dẫn đến các triệu chứng như chóng mặt, choáng váng, ngất xỉu.
3. Triệu chứng ngắn hạn và tạm thời: Hầu hết các triệu chứng là tạm thời và hồi phục trong vài giây hoặc vài phút. Tuy nhiên, nếu xảy ra lặp đi lặp lại, nó có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.
4. Xuất hiện do kích thích: Quá mẫn cảm động mạch cảnh xảy ra do các kích thích cụ thể, các yếu tố gây kích thích bao gồm việc nắm chặt cổ, vặn cổ hoặc tác động gây áp lực lên cổ.

Nguyên nhân gây quá mẫn cảm động mạch cảnh

Nguyên nhân gây quá mẫn cảm động mạch cảnh có thể do nhiều yếu tố khác nhau. Nguyên nhân quan trọng nhất là thụ thể áp lực động mạch cảnhtrở nên quá nhạy cảm. Ngoài ra còn có nhiều nguyên nhân khác, các nguyên nhân chính như sau:

1. Những thay đổi liên quan đến tuổi tác: Người cao tuổi có độ đàn hồi mạch máu giảm và chức năng hệ thần kinh tự chủ giảm nên có khả năng xuất hiện quá mẫn cảm động mạch cảnh cao hơn. Thành mạch máu có thể yếu đi và phản ứng của thụ thể quá mức.
2. Bệnh lý tim mạch: Nếu có các bệnh lý tim mạch như tăng huyết áp, suy tim, bệnh tim, chức năng điều chỉnh huyết áp sẽ giảm, có thể gây ra quá mẫn cảm động mạch cảnh.
3. Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh tự chủ hoặc huyết áp, do đó có thể là nguyên nhân gây ra quá mẫn cảm động mạch cảnh. Ví dụ, thuốc hạ huyết áp, thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn beta có thể gây ảnh hưởng.
4. Kích thích vùng cổ: Khi nắm chặt hoặc vặn cổ, hoặc khi có áp lực quá mức lên cổ, phần phình động mạch cảnh có thể bị kích thích, gây ra phản ứng quá mẫn.
5. Rối loạn hệ thần kinh tự chủ: Sự mất cân bằng của hệ thần kinh tự chủ có thể làm giảm chức năng điều chỉnh huyết áp, dẫn đến quá mẫn cảm động mạch cảnh.

Triệu chứng của quá mẫn cảm động mạch cảnh

Triệu chứng của quá mẫn cảm động mạch cảnh thường xuất hiện đột ngột và nhanh chóng, và hầu hết là tạm thời. Các triệu chứng chính như sau:

1. Chóng mặt và choáng váng: Khi bị quá mẫn cảm động mạch cảnh, huyết áp giảm đột ngột, dẫn đến lượng máu đến não giảm, gây ra chóng mặt hoặc choáng váng.
2. Ngất xỉu: Huyết áp giảm đột ngột hoặc nhịp tim giảm có thể gây ra mất ý thức tạm thời. Ngất xỉu thường hồi phục trong vài giây đến vài phút.
3. Cảm giác buồn nôn: Trước và sau khi ngất xỉu có thể cảm thấy buồn nôn và khó chịu.
4. Khuôn mặt nhợt nhạt và đổ mồ hôi: Huyết áp giảm làm da nhợt nhạt và có thể kèm theo đổ mồ hôi quá mức.
5. Nhịp tim nhanh: Trong một số trường hợp, nhịp tim có thể tăng đột ngột, đây là do phản ứng của hệ thần kinh tự chủ.

Điều trị quá mẫn cảm động mạch cảnh

Điều trị quá mẫn cảm động mạch cảnh chủ yếu tập trung vào làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa ngất xỉu. Phương pháp điều trị như sau:

1. Cải thiện lối sống

• Thay đổi tư thế: Để phòng ngừa quá mẫn cảm động mạch cảnh, điều quan trọng là tránh thay đổi tư thế đột ngột. Ví dụ, tránh đứng dậy đột ngột và nên đứng dậy từ từ.
• Uống đủ nước: Điều quan trọng là uống đủ nước để tránh mất nước.
• Lượng muối tiêu thụ: Sau khi tham khảo ý kiến bác sĩ, việc duy trì huyết áp bằng cách tiêu thụ lượng muối thích hợp cũng có thể hữu ích.

2. Điều trị bằng thuốc

• Vớ y tế: Việc sử dụng vớ y tế để cải thiện tuần hoàn máu ở chân có thể có ích.
• Thuốc kháng cholinergic: Có thể được kê đơn các loại thuốc giúp điều chỉnh nhịp tim và huyết áp.
• Thuốc chẹn beta và thuốc hạ huyết áp: Có thể sử dụng các loại thuốc để điều chỉnh phản ứng của hệ thần kinh tự chủ.

3. Máy tạo nhịp tim: Trong những trường hợp nghiêm trọng không đáp ứng với điều trị, có thể cấy máy tạo nhịp tim để điều chỉnh nhịp tim.

Phương pháp phẫu thuật điều trị quá mẫn cảm động mạch cảnh

Hầu hết các trường hợp quá mẫn cảm động mạch cảnh được quản lý bằng điều trị bằng thuốc và cải thiện lối sống. Tuy nhiên, trong những trường hợp hiếm hoi, điều trị bằng thuốc hoặc cải thiện lối sống không hiệu quả, thì có thể xem xét điều trị bằng phẫu thuật. Phương pháp phẫu thuật tiêu biểu là cấy máy tạo nhịp tim. Máy tạo nhịp tim là thiết bị giúp duy trì nhịp tim ổn định, được sử dụng trong trường hợp quá mẫn cảm động mạch cảnh nghiêm trọng và không được kiểm soát bằng thuốc.

Diễn biến và quản lý quá mẫn cảm động mạch cảnh

Quá mẫn cảm động mạch cảnh thường gây ra các triệu chứng tạm thời mà không có biến chứng nghiêm trọng, nhưng nếu xảy ra lặp đi lặp lại, nó có thể ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, các triệu chứng có thể được làm giảm hiệu quả thông qua việc quản lý và điều trị thích hợp.

1. Diễn biến: Diễn biến của quá mẫn cảm động mạch cảnh thường tốt. Nếu được điều trị và quản lý tốt, có thể phòng ngừa các triệu chứng như ngất xỉu hoặc chóng mặt, và hầu hết bệnh nhân có thể sống cuộc sống bình thường. Tuy nhiên, người cao tuổi hoặc những người mắc bệnh tim mạch cần chú ý hơn.
2. Phương pháp quản lý: Có thể phòng ngừa các triệu chứng bằng cách uống đủ nước và lượng muối thích hợp, tập thể dục thường xuyên và thay đổi tư thế. Tránh kích thích và nếu cần, có thể điều chỉnh hệ thần kinh tự chủ bằng thuốc.

Kết luận

Quá mẫn cảm động mạch cảnh là tình trạng ngất xỉu do phản ứng bất thường của hệ thần kinh tự chủ, trong hầu hết các trường hợp, nó cho thấy các triệu chứng tạm thời và có thể được làm giảm bằng cách điều trị và quản lý thích hợp. Người cao tuổi hoặc những người mắc bệnh tim mạch cần chú ý hơn, và nếu các triệu chứng tái phát, cần được chẩn đoán và điều trị thích hợp bởi chuyên gia.