Các loại nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh, nguyên nhân, triệu chứng, điều trị, phẫu thuật, tử vong, đau

Nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh

Nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh là tình trạng tổn thương tế bào não do sự cung cấp máu đến não không đủ hoặc bị gián đoạn tạm thời, gây ra bởi sự bất thường về lưu lượng máu trong động mạch cảnh. Động mạch cảnh là một trong những mạch máu chính cung cấp máu cho não, và nếu xảy ra bất thường ở động mạch cảnh, nó có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến não. Nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh thường là một dạng đột quỵ, có mối liên hệ mật thiết với nhồi máu não.

1. Định nghĩa

Nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh (Cerebral Infarction due to Carotid Artery Disease) là bệnh xảy ra khi lưu lượng máu đến não bị suy giảm do động mạch cảnh bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn, dẫn đến tổn thương mô não ở vùng đó do thiếu oxy và chất dinh dưỡng, gây ra hiện tượng nhồi máu. Nguyên nhân chủ yếu là do xơ cứng động mạch xảy ra ở động mạch cảnh hoặc hình thành cục máu đông trong động mạch cảnh, dẫn đến thu hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu. Nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh thường xảy ra dưới dạng nhồi máu não cấp tính, làm cho một phần não mất chức năng.

2. Đặc điểm

Các đặc điểm chính của nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh như sau:

1. Nhồi máu não do thiếu máu:

• Khi máu không được cung cấp hoặc cung cấp không đủ đến não qua động mạch cảnh, máu không đến được vùng não đó, dẫn đến tế bào não chết hoặc bị tổn thương và gây ra nhồi máu.

2. Hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch cảnh:

• Nguyên nhân chính của nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh là sự hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch cảnh. Điều này là do xơ cứng động mạch khiến mảng bám tích tụ trên thành động mạch, làm thu hẹp mạch máu hoặc hình thành cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu.

3. Xuất hiện các triệu chứng cấp tính:

• Sự bất thường về lưu lượng máu do động mạch cảnh có thể xảy ra đột ngột, và bệnh nhân sẽ trải qua các triệu chứng thần kinh đột ngột. Các triệu chứng cấp tính chủ yếu xuất hiện khi xảy ra sự tắc nghẽn lưu lượng máu não.

4. Các yếu tố nguy cơ chính:

• Huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường, hút thuốc lá, tuổi cao,... là những yếu tố chính làm tăng nguy cơ mắc nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh. Những yếu tố nguy cơ này có thể thúc đẩy xơ cứng động mạch và hình thành cục máu đông ở động mạch cảnh, dẫn đến nhồi máu.

3. Nguyên nhân

Nguyên nhân chính của nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh như sau:

1. Xơ cứng động mạch:

• Xơ cứng động mạch là tình trạng cholesterol, chất béo, canxi tích tụ trong động mạch cảnh, hình thành mảng bám, làm dày thành mạch máu và làm hẹp mạch máu. Mạch máu bị thu hẹp cản trở lưu lượng máu, và nếu hình thành cục máu đông, mạch máu có thể bị tắc nghẽn và gây nhồi máu.

2. Hình thành cục máu đông:

• Khi cục máu đông hình thành trong động mạch cảnh, mạch máu sẽ bị tắc nghẽn và lưu lượng máu bị gián đoạn. Cục máu đông thường hình thành trong quá trình đông máu khi mảng bám liên quan đến xơ cứng động mạch bị vỡ.

3. Huyết áp cao:

• Huyết áp cao gây áp lực liên tục lên mạch máu, làm tổn thương thành mạch máu và có thể thúc đẩy xơ cứng động mạch. Huyết áp cao có thể gây ra rối loạn lưu lượng máu ở các động mạch chính, bao gồm cả động mạch cảnh.

4. Cholesterol cao:

• Cholesterol cao là tình trạng tích tụ quá nhiều cholesterol và chất béo trong máu, có thể làm trầm trọng thêm xơ cứng động mạch ở động mạch cảnh và làm tăng sự hình thành cục máu đông.

5. Tiểu đường:

• Tiểu đường là tình trạng khó kiểm soát lượng đường trong máu, làm tổn thương mạch máu và làm trầm trọng thêm xơ cứng động mạch. Ngoài ra, lượng đường trong máu cao có thể làm tăng độ nhớt của máu, dễ hình thành cục máu đông.

6. Hút thuốc lá:

• Hút thuốc lá làm co mạch máu và thúc đẩy đông máu, làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Hút thuốc lá cũng là một yếu tố quan trọng làm tăng tốc độ xơ cứng động mạch.

7. Yếu tố di truyền:

• Nếu có tiền sử gia đình mắc xơ cứng động mạch, huyết áp cao, cholesterol cao,... thì nguy cơ mắc nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh có thể tăng lên.

4. Triệu chứng

Triệu chứng của nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh xuất hiện cấp tính và thường liên quan đến sự giảm đột ngột lưu lượng máu não. Các triệu chứng chính như sau:

1. Liệt:

• Khi lưu lượng máu động mạch cảnh bị tắc nghẽn, một phần não bị thiếu oxy, có thể gây ra liệt ở một bên tay, chân hoặc mặt. Đặc biệt, các triệu chứng tương tự như đột quỵ.

2. Rối loạn ngôn ngữ:

• Khi lưu lượng máu não bị tắc nghẽn, vùng não chịu trách nhiệm về ngôn ngữ bị ảnh hưởng, dẫn đến rối loạn ngôn ngữ. Điều này có thể dẫn đến khó nói hoặc khó hiểu.

3. Rối loạn thị giác:

• Thiếu máu đến não có thể gây ra vấn đề về thị lực. Thông thường, có thể xuất hiện tình trạng mất thị lực một mắt hoặc nhìn mờ.

4. Chóng mặt và mất thăng bằng:

• Khi lưu lượng máu đến não bị tắc nghẽn, có thể bị chóng mặt hoặc khó giữ thăng bằng. Điều này là do vùng não chịu trách nhiệm về thăng bằng bị ảnh hưởng.

5. Đau đầu:

• Rối loạn lưu lượng máu não do động mạch cảnh có thể gây đau đầu, và cơn đau đầu này thường rất đột ngột và dữ dội.

6. Các triệu chứng thần kinh khác:

• Buồn nôn, lú lẫn, giảm khả năng tập trung, mất trí nhớ,... có thể kèm theo, đây là các triệu chứng xuất hiện do nhiều vùng não bị ảnh hưởng.

5. Phương pháp điều trị và phẫu thuật

Việc điều trị nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh phải nhanh chóng và hiệu quả, điều quan trọng là khôi phục lưu lượng máu và giảm thiểu tổn thương não. Phương pháp điều trị bao gồm điều trị bằng thuốc và điều trị phẫu thuật.

Điều trị bằng thuốc

1. Thuốc chống đông máu (ngăn ngừa đông máu):

• Nếu có cục máu đông trong động mạch cảnh, thuốc chống đông máu được sử dụng để ngăn ngừa cục máu đông lớn hơn hoặc hình thành cục máu đông mới. Ví dụ, có thể sử dụng các loại thuốc như aspirin hoặc warfarin.

2. Thuốc tiêu sợi huyết (Thrombolytics):

• Sử dụng thuốc tiêu sợi huyết để nhanh chóng làm tan cục máu đông đang tắc nghẽn mạch máu, nhằm điều trị trong giai đoạn cấp tính. Thuốc tiêu biểu nhất là **rt-PA (recombinant tissue plasminogen activator)**.

3. Statin:

• Thuốc nhóm statin giúp giảm mức cholesterol, giúp ngăn ngừa xơ cứng động mạch và cải thiện tình trạng hẹp động mạch cảnh.

Điều trị phẫu thuật

1. Phẫu thuật nội mạc động mạch cảnh (Carotid Endarterectomy):

• Phẫu thuật loại bỏ mảng bám hoặc cục máu đông hình thành trong động mạch cảnh, được thực hiện khi lưu lượng máu não bị thiếu hụt do động mạch cảnh bị hẹp hoặc tắc nghẽn. Phẫu thuật này loại bỏ lớp trong của động mạch cảnh để làm thông thoáng lưu lượng máu.

2. Phẫu thuật đặt stent động mạch cảnh (Carotid Artery Stenting):

• Nếu phẫu thuật nội mạc động mạch cảnh khó thực hiện, phương pháp này được sử dụng để mở rộng động mạch cảnh và làm thông thoáng lưu lượng máu bằng cách đặt stent. Đây là phương pháp ít xâm lấn, đặc biệt được sử dụng cho những bệnh nhân có nguy cơ cao.

6. Tiên lượng và phương pháp quản lý

Tiên lượng của nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh phụ thuộc vào thời điểm và phương pháp điều trị. Nếu bắt đầu điều trị sớm, khả năng phục hồi sẽ cao hơn, nhưng nếu điều trị muộn, tổn thương não có thể xảy ra và để lại di chứng lâu dài.

Tiên lượng

• Điều trị sớm: Nếu chẩn đoán và điều trị nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh sớm, có thể giảm mức độ tổn thương não và thúc đẩy phục hồi chức năng. Đặc biệt, nếu điều trị bằng thuốc và phẫu thuật được thực hiện đúng cách, tiên lượng sẽ tốt.
• Điều trị chậm trễ: Nếu điều trị chậm trễ, tổn thương não có thể nghiêm trọng hơn, dẫn đến liệt, rối loạn ngôn ngữ, rối loạn thị giác,... kéo dài.

Phương pháp quản lý

1. Lối sống lành mạnh:

• Để phòng ngừa và quản lý nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh, chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn, không hút thuốc, uống rượu điều độ rất quan trọng.

2. Khám sức khỏe định kỳ:

• Nhóm có nguy cơ cao (huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường,...) cần kiểm tra huyết áp, lượng đường trong máu, cholesterol định kỳ để theo dõi tình trạng động mạch cảnh và điều trị phù hợp.

3. Quản lý thuốc:

• Điều trị bằng thuốc để kiểm soát các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường,... là điều cần thiết. Đặc biệt, có thể cần phải dùng thuốc chống đông máu hoặc thuốc chống kết tập tiểu cầu liên tục.

4. Quản lý căng thẳng:

• Căng thẳng tâm lý có thể làm tăng huyết áp và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tim mạch, vì vậy việc quản lý căng thẳng cũng rất quan trọng.

Kết luận

Nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh là một dạng nhồi máu não xảy ra do động mạch cảnh bị hẹp hoặc tắc nghẽn, gây tắc nghẽn lưu lượng máu đến não. Bệnh này có thể bị thúc đẩy bởi nhiều yếu tố nguy cơ khác nhau như huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường, hút thuốc lá,... và các triệu chứng xuất hiện đột ngột. Điều trị nhồi máu não liên quan đến động mạch cảnh bao gồm điều trị bằng thuốc và phẫu thuật, chẩn đoán sớm và điều trị nhanh chóng rất quan trọng, vì vậy cần phải khám sức khỏe định kỳ và quản lý tốt.