Động mạch cảnh là gì? Triệu chứng, điều trị, phương pháp phẫu thuật

Động mạch cảnh (頸動脈, Carotid artery) là mạch máu chính, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp máu cho não. Vì vậy, vấn đề về động mạch cảnh có thể dẫn đến các bệnh mạch máu não, làm tăng tầm quan trọng của việc hiểu rõ về nó. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về định nghĩa, triệu chứng, nguyên nhân, phương pháp điều trị và phẫu thuật, tiên lượng và cách quản lý động mạch cảnh.

1. Định nghĩa động mạch cảnh

Động mạch cảnh là động mạch chính nằm ở cổ, là mạch máu quan trọng cung cấp máu cho đầu và não. Động mạch cảnh được chia thành hai nhánh trái và phải, mỗi nhánh nằm ở bên trái và bên phải. Động mạch cảnh chia thành hai nhánh chính:

• Động mạch cảnh trong (Internal carotid artery, ICA): Cung cấp máu cho não.
• Động mạch cảnh ngoài (External carotid artery, ECA): Cung cấp máu cho các vùng như da đầu, mặt và cổ.

Vì động mạch cảnh là con đường quan trọng dẫn máu từ tim đến não, nên sự thu hẹp hoặc tắc nghẽn của mạch máu này có thể gây ra các bệnh mạch máu não như đột quỵ.

2. Đặc điểm của động mạch cảnh

Động mạch cảnh được chia thành động mạch cảnh trong và động mạch cảnh ngoài, nằm ở phía trước cổ. Động mạch cảnh trong đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp máu cho não. Động mạch cảnh là động mạch quan trọng dẫn máu từ cổ đến não, vì vậy sự lưu thông máu trơn tru là rất quan trọng. Động mạch này đóng vai trò quan trọng trong việc lưu thông máu giữa tim và não.

3. Nguyên nhân gây bệnh động mạch cảnh

Nguyên nhân chính gây bệnh động mạch cảnh là **xơ vữa động mạch (Atherosclerosis)**. Xơ vữa động mạch là tình trạng tích tụ chất béo, cholesterol và canxi trên thành động mạch, dẫn đến việc thu hẹp và cứng động mạch. Điều này làm hạn chế hoặc ngăn chặn dòng máu, và sự thu hẹp động mạch cảnh sẽ làm giảm lượng máu đến não, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như đột quỵ.

Các nguyên nhân khác gây bệnh động mạch cảnh bao gồm:

• Huyết áp cao: Huyết áp cao gây áp lực liên tục lên thành động mạch, thúc đẩy xơ vữa động mạch.
• Hút thuốc: Hút thuốc ảnh hưởng xấu đến sức khỏe mạch máu, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Bệnh tiểu đường: Bệnh tiểu đường làm tổn thương mạch máu và thúc đẩy xơ vữa động mạch.
• Nồng độ lipid máu cao: Lượng cholesterol và triglyceride cao trong máu có thể làm trầm trọng thêm xơ vữa động mạch.
• Yếu tố di truyền: Tiền sử gia đình có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh động mạch cảnh.

4. Triệu chứng của bệnh động mạch cảnh

Triệu chứng của bệnh động mạch cảnh rất đa dạng, chủ yếu xuất hiện khi lượng máu đến não bị thiếu hụt. Các triệu chứng chính bao gồm:

• Mất thị lực tạm thời: Có thể bị mất thị lực tạm thời ở một mắt.
• Khó nói: Có thể nói ngọng hoặc gặp khó khăn khi nói.
• Tê liệt: Có thể bị tê hoặc liệt ở một bên tay hoặc chân.
• Chóng mặt: Thiếu máu lên não có thể gây chóng mặt hoặc mất thăng bằng.
• Đau đầu: Có thể bị đau đầu đột ngột.
• Đột quỵ nhẹ (TIA): Triệu chứng đột quỵ thoáng qua, đột nhiên bị tê liệt hoặc mất thị lực, nhưng hồi phục trong vài phút hoặc vài giờ.

5. Chẩn đoán bệnh động mạch cảnh

Có nhiều phương pháp để chẩn đoán bệnh động mạch cảnh:

• Siêu âm: Siêu âm động mạch cảnh là xét nghiệm được sử dụng nhiều nhất để xác định mức độ hẹp của mạch máu. Siêu âm giúp xác định tình trạng lưu thông máu và độ dày của thành mạch.
• Chụp mạch máu bằng CT: Xét nghiệm này giúp xác định chi tiết tình trạng động mạch cảnh và mạch máu não.
• Chụp mạch máu bằng MRI: Giúp kiểm tra chính xác hơn tình trạng não và động mạch cảnh.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu giúp xác định các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến bệnh động mạch cảnh như nồng độ lipid máu cao, tiểu đường, huyết áp cao.

6. Phương pháp điều trị và phẫu thuật bệnh động mạch cảnh

Điều trị bệnh động mạch cảnh phụ thuộc vào tình trạng bệnh nhân và mức độ hẹp động mạch cảnh. Phương pháp điều trị được chia thành hai loại chính là điều trị không phẫu thuật và điều trị phẫu thuật.

(1) Điều trị không phẫu thuật

• Điều trị bằng thuốc: Có thể cần điều trị bằng thuốc để kiểm soát huyết áp cao, nồng độ lipid máu cao, tiểu đường. Thuốc chống đông máu hoặc thuốc chống kết tập tiểu cầu cũng có thể được sử dụng.
• Thay đổi lối sống: Bỏ hút thuốc, duy trì chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục thường xuyên để kiểm soát huyết áp rất quan trọng.

(2) Điều trị phẫu thuật

• Phẫu thuật cắt bỏ mảng xơ vữa động mạch cảnh (Carotid endarterectomy): Phẫu thuật loại bỏ chất béo tích tụ trong động mạch cảnh. Phương pháp này được thực hiện khi động mạch cảnh bị hẹp nặng. Sau phẫu thuật, lưu lượng máu được cải thiện, giúp giảm nguy cơ đột quỵ.
• Phẫu thuật đặt stent động mạch cảnh (Carotid stenting): Phương pháp này đặt stent vào động mạch cảnh để mở rộng mạch máu. Có thể được lựa chọn khi điều trị phẫu thuật khó khăn hoặc nguy hiểm.

7. Tiên lượng và cách quản lý bệnh động mạch cảnh

Tiên lượng của bệnh động mạch cảnh phụ thuộc vào tình trạng bệnh nhân, phương pháp điều trị, mức độ hẹp và sự hiện diện của các biến chứng. Nếu được điều trị tốt, tiên lượng tương đối tốt. Tuy nhiên, nếu điều trị chậm trễ hoặc không đầy đủ, có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng như đột quỵ.

Phương pháp quản lý

• Khám định kỳ: Những người bị bệnh động mạch cảnh cần theo dõi tình trạng mạch máu bằng siêu âm động mạch cảnh hoặc các xét nghiệm khác một cách định kỳ.
• Thay đổi lối sống: Duy trì sức khỏe tim mạch bằng chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên là rất quan trọng.
• Dùng thuốc: Sử dụng thuốc để kiểm soát huyết áp cao, nồng độ lipid máu cao, tiểu đường để duy trì sức khỏe mạch máu.

Kết luận

Bệnh động mạch cảnh có thể dẫn đến các bệnh mạch máu não nghiêm trọng, vì vậy việc phòng ngừa và quản lý rất quan trọng. Phát hiện sớm sự hẹp động mạch cảnh hoặc xơ vữa động mạch và điều trị thích hợp có thể làm giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ. Quản lý tốt sức khỏe động mạch cảnh bằng lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ là điều cần thiết.