Chấn thương động mạch cảnh: Triệu chứng, điều trị, phẫu thuật, tử vong, nguyên nhân, tiên lượng, chăm sóc

Định nghĩa chấn thương động mạch cảnh

Chấn thương động mạch cảnhlà thuật ngữ chỉ tổn thương hoặc chấn thương vật lý xảy ra ở động mạch cảnh. Động mạch cảnh là mạch máu chính cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho não, do đó, tổn thương do chấn thương có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Chấn thương động mạch cảnh xảy ra khi thành mạch bị tổn thương hoặc vỡ do tác động mạnh từ bên ngoài hoặc tai nạn. Vì động mạch cảnh chịu trách nhiệm về lưu lượng máu quan trọng đến não, nên tổn thương mạch máu này có thể dẫn đến thiếu máu cung cấp cho não, gây đột quỵ, xuất huyết và các tình trạng nghiêm trọng khác.

Chấn thương động mạch cảnh có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn như tai nạn giao thông, tai nạn thể thao, biến chứng trong quá trình phẫu thuật, chấn thương ngực v.v... Điều này có thể dẫn đến nứt hoặc vỡ động mạch cảnh. Những chấn thương này ban đầu có thể không biểu hiện triệu chứng rõ rệt hoặc chỉ biểu hiện các triệu chứng nhẹ, dẫn đến việc chẩn đoán và điều trị bị trì hoãn. Do đó, chấn thương động mạch cảnh cần được chẩn đoán và điều trị chính xác trong thời gian ngắn.

Đặc điểm của chấn thương động mạch cảnh

Chấn thương động mạch cảnh thể hiện nhiều đặc điểm khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ. Các đặc điểm chính như sau:

1. Tổn thương thành mạch: Tổn thương chính của động mạch cảnh do chấn thương là vỡ thành mạchhoặc nứt. Khi thành mạch bị tổn thương, máu có thể rò rỉ qua thành mạch gây xuất huyết trong lòng mạch. Trong trường hợp nghiêm trọng, vỡ thành mạch có thể gây xuất huyết nhiều, dẫn đến tắc nghẽn dòng máu hoặc làm cho dòng máu đến não không đều.

2. Đau vùng cổ và mặt: Chấn thương động mạch cảnh thường xảy ra do bị tác động vào vùng cổ hoặc mặt. Điều này có thể gây ra đau cổhoặc đau đầu. Nếu có tổn thương mạch máu, cơn đau có thể kéo dài và có thể bị sưng.

3. Xuất huyết kèm theo: Nếu thành mạch bị tổn thương do chấn thương động mạch cảnh, xuất huyếtcó thể xảy ra. Nếu xuất huyết làm tắc nghẽn dòng máu đến não, nó có thể dẫn đến đột quỵ nghiêm trọng hoặc nhồi máu não xuất huyết.

4. Khả năng hình thành huyết khối: Khi động mạch cảnh bị chấn thương, huyết khốicó thể hình thành trên thành mạch bị tổn thương. Huyết khối này có thể cản trở dòng máu hoặc trong trường hợp nghiêm trọng, huyết khối có thể di chuyển đến não gây đột quỵ.

5. Nhiều nguyên nhân khác nhau: Chấn thương động mạch cảnh có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như tác động bên ngoài, tổn thương phẫu thuật, tai nạn giao thông, tai nạn thể thao v.v... Tổn thương không chỉ ảnh hưởng đến động mạch cảnh mà còn có thể ảnh hưởng đến các mô và dây thần kinh xung quanh, do đó phạm vi tổn thương rộng và triệu chứng đa dạng.

Nguyên nhân gây chấn thương động mạch cảnh

Nguyên nhân gây chấn thương động mạch cảnh có thể chia thành hai loại chính. Một là tác động bên ngoài, và loại kia là chấn thương do nguyên nhân bên trong.

1. Tác động bên ngoài:

• Tai nạn giao thông: Tác động xảy ra trong tai nạn xe hơi hoặc tai nạn giao thông có thể gây ra chấn thương động mạch cảnh. Đặc biệt, trong trường hợp tai nạn xe cộ, nếu vùng cổ bị tác động mạnh, động mạch cảnh có thể bị tổn thương.
• Tai nạn thể thao: Trong các môn thể thao có nhiều tiếp xúc cơ thể như bóng đá, bóng rổ, võ thuật, v.v..., chấn thương động mạch cảnh có thể xảy ra do tai nạn. Va chạm hoặc tác động mạnh trong tai nạn thể thao có thể gây tổn thương động mạch cảnh.
• Ngã: Trong trường hợp ngã từ trên cao hoặc bị tác động đột ngột, chấn thương động mạch cảnh có thể xảy ra. Ví dụ, nếu ngã từ tòa nhà cao tầng hoặc vật nặng rơi xuống vùng cổ, động mạch cảnh có thể bị tổn thương.

2. Nguyên nhân phẫu thuật:

• Phẫu thuật: Chấn thương động mạch cảnh thường xảy ra trong quá trình phẫu thuật động mạch cảnhhoặc điều trị phẫu thuật khác ở vùng cổ. Ví dụ, trong quá trình phẫu thuật nội mạc động mạch cảnhhoặc đặt stent động mạch cảnh, mạch máu có thể bị tổn thương.
• Biến chứng sau khi rạch mạch máu: Sau khi rạch động mạch cảnh bằng phẫu thuật, có thể xảy ra xuất huyết hoặc xuất huyết lại ở vị trí phẫu thuật. Điều này có thể gây ra chấn thương động mạch cảnh và cần được điều trị.

3. Nguyên nhân bên trong:

• Xơ cứng động mạch: Nếu bị xơ cứng động mạch, thành mạch sẽ dày lên và cứng lại, dễ bị tổn thương hơn khi bị tác động bên ngoài. Điều này có thể dẫn đến chấn thương động mạch cảnh ngay cả khi chỉ bị tác động nhẹ hoặc chấn thương nhỏ.
• Rối loạn đông máu: Những người có vấn đề về đông máu (ví dụ: bệnh máu khó đông) có thể bị xuất huyết nghiêm trọng ngay cả khi chỉ bị chấn thương nhỏ. Đây là một yếu tố nguy hiểm đặc biệt trong chấn thương động mạch cảnh.

Triệu chứng của chấn thương động mạch cảnh

Khi bị chấn thương động mạch cảnh, có thể xuất hiện nhiều triệu chứng khác nhau. Triệu chứng thay đổi tùy thuộc vào mức độ chấn thương và phạm vi tổn thương mạch máu, và trong trường hợp nghiêm trọng, cần được điều trị ngay lập tức. Các triệu chứng chính như sau:

1. Đau và sưng cổ: Khi bị chấn thương động mạch cảnh, có thể kèm theo đau. Đặc biệt, sau khi bị chấn thương, vùng cổ có thể bị sưng hoặc đau cổkéo dài.

2. Đau đầu: Nếu động mạch cảnh bị tổn thương, dòng máu sẽ không lưu thông tốt, dẫn đến đau đầu. Điều này là do dòng máu đến não bị cản trở.

3. Chóng mặt và ngất xỉu: Nếu mạch máu bị tổn thương hoặc xuất huyết, lượng máu đến não sẽ giảm, dẫn đến chóng mặthoặc ngất xỉu.

4. Rối loạn thị giác: Nếu chấn thương động mạch cảnh ảnh hưởng đến dòng máu, thị lực có thể bị ảnh hưởng. Đặc biệt, thị lực có thể bị mờ hoặc trong trường hợp nghiêm trọng, có thể bị mất thị lực.

5. Khó thở: Nếu chấn thương động mạch cảnh nghiêm trọng và mạch máu bị tổn thương nặng, có thể gây khó thở. Điều này có thể xảy ra nếu vùng bị tổn thương chèn ép dây thần kinh liên quan đến hô hấp.

6. Xuất huyết: Nếu động mạch cảnh bị vỡ, có thể xảy ra xuất huyết nghiêm trọng. Nếu xuất huyết nặng, bệnh nhân có thể bị thiếu máuvà huyết áp có thể giảm đột ngột.

Phương pháp điều trị và phẫu thuật chấn thương động mạch cảnh

Điều trị chấn thương động mạch cảnh phụ thuộc vào mức độ tổn thương và tình trạng mạch máu. Phương pháp điều trị được chia thành điều trị nội khoavà điều trị phẫu thuật.

1. Điều trị nội khoa:

• Điều trị bằng thuốc: Có thể sử dụng thuốc chống đông máuhoặc thuốc cầm máuđể kiểm soát xuất huyết do chấn thương động mạch cảnh. Nếu kèm theo rối loạn đông máu, có thể cần sử dụng thuốc điều chỉnh đông máu.
• Kiểm soát đau: Có thể sử dụng thuốc giảm đau để làm giảm đau cổ, và trong trường hợp đau dữ dội, có thể kết hợp thuốc giảm đauvà thuốc chống viêm.

2. Điều trị phẫu thuật:

• Phẫu thuật mạch máu: Nếu vỡ mạch máu do chấn thương động mạch cảnh nghiêm trọng, cần phải phẫu thuật phục hồi mạch máu. Nếu mạch máu bị vỡ hoàn toàn hoặc bị tổn thương nghiêm trọng, phần bị tổn thương sẽ được cắt bỏ bằng phẫu thuật và mạch máu nhân tạo hoặc stentsẽ được cấy ghép để phục hồi dòng máu.
• Phẫu thuật cầm máu: Nếu xuất huyết nặng, cần phải tiến hành phẫu thuật cầm máu. Phẫu thuật này rất quan trọng để cầm máu ở vùng bị tổn thương.

Diễn biến và phương pháp quản lý chấn thương động mạch cảnh

Diễn biến của chấn thương động mạch cảnh phụ thuộc vào mức độ tổn thương, lượng máu mất và việc điều trị sớm. Nếu chấn thương động mạch cảnh kèm theo xuất huyết nghiêm trọng hoặc làm tắc nghẽn dòng máu đến não, nó có thể gây ra đột quỵhoặc tổn thương thần kinh nghiêm trọng. Do đó, chẩn đoán và điều trị chấn thương động mạch cảnh kịp thời rất quan trọng.

Diễn biến:

• Nếu chấn thương động mạch cảnh không nghiêm trọng, hầu hết các trường hợp đều có thể hồi phục với điều trị và chăm sóc thích hợp. Tuy nhiên, nếu có biến chứng do xuất huyếthoặc huyết khối, thì tiên lượng có thể xấu đi.
• Nếu bị đột quỵhoặc nhồi máu não xuất huyếtdo chấn thương động mạch cảnh, tiên lượng có thể rất xấu. Trong trường hợp này, cần điều trị và phục hồi chức năng ngay lập tức.

Phương pháp quản lý:

• Theo dõi thường xuyên: Sau khi bị chấn thương động mạch cảnh, cần theo dõi cẩn thận tình trạng bệnh nhân để ngăn ngừa xuất huyết hoặc vỡ mạch máu lại.
• Cải thiện lối sống: Để duy trì sức khỏe mạch máu, cần có chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, không hút thuốc v.v...
• Khám định kỳ: Bệnh nhân bị chấn thương động mạch cảnh cần kiểm tra tình trạng mạch máu định kỳ và được điều trị để ngăn ngừa xuất huyết hoặc hình thành huyết khối.