Ngất do phản xạ thần kinh phế vị là gì? Đặc điểm, nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phương pháp phẫu thuật

Viêm thần kinh phế vị (Vasovagal Syncope) là gì?

Viêm thần kinh phế vị thường được gọi là "hội chứng thần kinh phế vị mạch máu" hoặc "ngất thần kinh phế vị", là tình trạng ngất xỉu xảy ra chủ yếu do vấn đề tuần hoàn máu tạm thời gây ra bởi kích thích. Loại ngất xỉu này xảy ra do phản ứng quá mức của hệ thần kinh tự chủ, trong đó dây thần kinh phế vị (đặc biệt là sự kích thích quá mức của dây thần kinh phế vị) làm giảm đột ngột nhịp tim và huyết áp, dẫn đến thiếu máu lên não. Kết quả là, người bệnh bị mất ý thức hoặc ngã quỵ.

Viêm thần kinh phế vị thường không nguy hiểm đến tính mạng và chỉ là hiện tượng tạm thời, nhưng do tần suất xuất hiện cao và nguy cơ bị thương do ngất xỉu nên việc hiểu rõ và quản lý thích hợp rất quan trọng.

Định nghĩa viêm thần kinh phế vị

Viêm thần kinh phế vị là tình trạng ngất xỉu tạm thời do phản ứng bất thường của hệ thần kinh tự chủ gây ra. Loại ngất xỉu này do sự kích thích quá mức của dây thần kinh phế vị gây ra giãn mạch và giảm nhịp tim, dẫn đến huyết áp giảm đột ngột và làm giảm tạm thời lưu lượng máu lên não. Kết quả là gây ra ngất xỉu, thường hồi phục trong vài giây đến vài phút. Viêm thần kinh phế vị bắt nguồn từ sự rối loạn chức năng của hệ thần kinh tự chủ, không liên quan đến vấn đề về tim hoặc não.

Đặc điểm của viêm thần kinh phế vị

Viêm thần kinh phế vị có nhiều đặc điểm khác nhau, chủ yếu phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra. Các đặc điểm chính như sau:

1. Mất ý thức tạm thời: Ngất xỉu thường hồi phục trong vài giây đến vài phút, và một khi ngất xỉu xảy ra thì việc hồi phục ý thức không mất nhiều thời gian.
2. Xảy ra do kích thích: Viêm thần kinh phế vị thường được gây ra bởi những kích thích cụ thể. Ví dụ, căng thẳng cảm xúc mạnh, sự căng thẳng, đau đớn, môi trường nóng bức, thay đổi tư thế nhanh (khi đứng dậy), hoặc đứng lâu hoặc máu dồn xuống phần dưới cơ thể có thể là những yếu tố kích thích.
3. Tần suất xuất hiện: Viêm thần kinh phế vị thường gặp ở người trẻ tuổi và thanh thiếu niên từ 15 đến 50 tuổi.
4. Triệu chứng báo trước trước khi xuất hiện: Viêm thần kinh phế vị thường có triệu chứng báo trướctrước khi ngất xỉu. Ví dụ, chóng mặt, choáng váng, buồn nôn, mệt mỏi, run rẩy, đổ mồ hôi, v.v.

Nguyên nhân gây ra viêm thần kinh phế vị

Viêm thần kinh phế vị xảy ra do phản ứng bất thường của hệ thần kinh tự chủ, khi dây thần kinh phế vị bị kích thích quá mức sẽ làm giảm đột ngột nhịp tim và huyết áp, dẫn đến giảm tạm thời lưu lượng máu lên não. Điều này gây ra mất ý thức. Nguyên nhân chính như sau:

1. Kích thích tâm lý: Căng thẳng cảm xúc, lo lắng, sợ hãi, đau đớn, v.v. có thể kích thích hệ thần kinh tự chủ gây ra ngất xỉu.
2. Thay đổi tư thế: Khi đứng dậy đột ngột, đứng lâu, hoặc ngồi dậy đột ngột có thể làm huyết áp giảm đột ngột dẫn đến ngất xỉu.
3. Giảm lượng máu: Tình trạng mất nước hoặc mất máu quá nhiều (ví dụ: chảy máu) có thể làm giảm lượng máu, dẫn đến huyết áp giảm và gây ra ngất xỉu.
4. Giãn mạch đột ngột: Trong môi trường nóng hoặc đứng lâu, mạch máu giãn nở làm huyết áp giảm đột ngột có thể gây ra viêm thần kinh phế vị.

Triệu chứng của viêm thần kinh phế vị

Triệu chứng của viêm thần kinh phế vị có thể chia thành triệu chứng báo trướcxuất hiện trước khi ngất xỉu và triệu chứng sau khi hồi phục. Các triệu chứng chính như sau:

1. Triệu chứng báo trước:

• Chóng mặt: Trước khi ngất xỉu, thường có cảm giác chóng mặt hoặc choáng váng.
• Buồn nôn nhẹ: Có thể cảm thấy buồn nôn khi đứng hoặc di chuyển.
• Mệt mỏi và suy nhược: Có thể cảm thấy cơ thể nặng nề hoặc mệt mỏi tùy thuộc vào tư thế.
• Đổ mồ hôi: Có thể cảm thấy đổ mồ hôi, đặc biệt là ở tay và chân.
• Khuôn mặt nhợt nhạt: Do tuần hoàn máu không tốt nên khuôn mặt có thể nhợt nhạt hoặc lạnh.

2. Triệu chứng sau khi ngất xỉu:

• Mất ý thức tạm thời: Sau khi ngất xỉu, ý thức sẽ nhanh chóng hồi phục, tỉnh táo trở lại trong vài giây.
• Buồn nôn hoặc lú lẫn: Sau khi ngất xỉu, có thể cảm thấy lú lẫn hoặc buồn nôn.
• Hồi phục nhanh chóng: Sau khi ngất xỉu, thường hồi phục nhanh chóng và trở lại trạng thái bình thường trong vài phút.

Điều trị viêm thần kinh phế vị

Điều trị viêm thần kinh phế vị thường tập trung vào việc điều chỉnh lối sống và phòng ngừa hơn là dùng thuốc hoặc phẫu thuật. Phương pháp điều trị như sau:

1. Điều chỉnh tư thế: Điều quan trọng là đứng dậy từ từ thay vì đứng dậy đột ngột. Cần chú ý khi đứng dậy và tránh thay đổi tư thế đột ngột.
2. Uống đủ nước: Việc uống đủ nước rất quan trọng vì tình trạng mất nước có thể gây ra ngất xỉu. Điều này đặc biệt quan trọng sau khi tập thể dục hoặc đổ mồ hôi nhiều.
3. Tăng cân và quản lý chế độ ăn uống: Nên ăn kiêng ít muối và nhiều protein, và nên ăn uống đều đặn để tránh hạ đường huyết.
4. Quản lý tâm lý: Cần sự ổn định về tâm lý để giảm căng thẳng cảm xúc và lo lắng. Có thể khuyến khích thiền hoặc tập thở.
5. Tập thể dục: Việc tập thể dục thường xuyên rất quan trọng để cải thiện chức năng của hệ thần kinh tự chủ và hỗ trợ tuần hoàn máu. Đi bộ, chạy bộ nhẹ nhàng, bơi lội là những bài tập tốt.

Phương pháp phẫu thuật điều trị viêm thần kinh phế vị

Viêm thần kinh phế vị thường được điều trị bằng thuốc và điều chỉnh lối sống, phẫu thuật hiếm khi cần thiết, nhưng trong trường hợp nghiêm trọng có thể cần điều trị đặc biệt. Ví dụ, nếu ngất xỉu tái diễn hoặc không hiệu quả với thuốc, có thể cần phẫu thuật chặn dây thần kinh phế vị(Vagal Nerve Block) hoặc máy tạo nhịp tim. Tuy nhiên, những trường hợp này hiếm gặp, hầu hết các trường hợp viêm thần kinh phế vị đều được điều trị không cần phẫu thuật.

Dự hậu và quản lý viêm thần kinh phế vị

Viêm thần kinh phế vị thường không nguy hiểm đến tính mạng và chỉ là hiện tượng tạm thời. Thông thường, ngất xỉu sẽ hồi phục trong vài giây và sau đó có thể sống bình thường. Tuy nhiên, nếu ngất xỉu tái diễn hoặc có các triệu chứng nghiêm trọng, cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để tìm hiểu nguyên nhân khác.

Phương pháp quản lý

1. Các biện pháp phòng ngừa: Để phòng ngừa viêm thần kinh phế vị, cần tránh thay đổi tư thế đột ngột hoặc đứng lâu, uống đủ nước và ăn uống đều đặn.
2. Khám sức khỏe định kỳ: Nếu ngất xỉu tái diễn, nên đến bệnh viện để kiểm tra tình trạng sức khỏe và được chẩn đoán.
3. Ổn định tâm lý: Căng thẳng cảm xúc và lo lắng có thể gây ra ngất xỉu, vì vậy cần tìm cách quản lý căng thẳng và ổn định cảm xúc.

Kết luận

Viêm thần kinh phế vị là tình trạng ngất xỉu tạm thời do phản ứng quá mức của hệ thần kinh tự chủ gây ra, chủ yếu là do huyết áp và nhịp tim giảm đột ngột dẫn đến thiếu máu lên não gây mất ý thức. Loại ngất xỉu này thường không nguy hiểm đến tính mạng và có thể được quản lý hiệu quả bằng thuốc hoặc điều chỉnh lối sống. Tuy nhiên, nếu ngất xỉu tái diễn hoặc các triệu chứng nghiêm trọng kéo dài, điều quan trọng là cần được bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán và điều trị thích hợp.