Huyết áp thấp tư thế đứng là gì? Đặc điểm, nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phương pháp phẫu thuật

Huyết áp tư thế đứng (Orthostatic Hypotension, OH) là tình trạng huyết áp giảm bất thường khi đứng lên đột ngột từ tư thế nằm hoặc ngồi. Điều này thường xảy ra do tuần hoàn máu không diễn ra đầy đủ, và có thể gây ra các triệu chứng như ngất xỉu, chóng mặt, mệt mỏi. Huyết áp tư thế đứng là triệu chứng xuất hiện do sự thay đổi huyết áp đột ngột khi thay đổi tư thế, chủ yếu là do mạch máu không phản ứng thích hợp để đối phó với việc máu tập trung xuống phần thân dưới do trọng lực.

Định nghĩa huyết áp tư thế đứng

Huyết áp tư thế đứng nói chung được định nghĩa là khi huyết áp giảm 20mmHg trở lên hoặc nhịp tim tăng 30 lần trở lên khi đứng dậy từ tư thế nằm. Hiện tượng này thường xảy ra ngay sau khi đứng dậy hoặc ngồi dậy, và huyết áp sẽ tự hồi phục sau một thời gian. Tuy nhiên, nếu tình trạng huyết áp thấp này tái diễn hoặc kéo dài liên tục, thì có thể được chẩn đoán là huyết áp tư thế đứng.

Đặc điểm của huyết áp tư thế đứng

Đặc điểm chính của huyết áp tư thế đứng là huyết áp giảm mạnh khi thay đổi tư thế. Thông thường, khi chuyển từ tư thế nằm sang tư thế ngồi hoặc đứng, máu sẽ tập trung xuống phần thân dưới do trọng lực. Trong trường hợp bình thường, mạch máu sẽ phản ứng để máu từ phần thân dưới di chuyển lên phần thân trên, duy trì huyết áp, nhưng ở những người bị huyết áp tư thế đứng, phản ứng này bị thiếu hụt, dẫn đến huyết áp giảm.

Các đặc điểm chính của huyết áp tư thế đứng bao gồm:

• Chóng mặt hoặc choáng váng: Chủ yếu xảy ra khi đứng lên hoặc đứng dậy từ chỗ ngồi, do huyết áp giảm đột ngột khiến máu cung cấp lên não không đủ.
• Ngất xỉu hoặc mất ý thức: Khi huyết áp giảm rất thấp, não không được cung cấp đủ oxy và máu, có thể dẫn đến mất ý thức.
• Nhịp tim nhanh: Khi huyết áp giảm, tim có thể tăng nhịp tim để bơm máu nhanh hơn.
• Mệt mỏi: Khi tuần hoàn máu không tốt, cơ thể có thể cảm thấy mệt mỏi.

Nguyên nhân gây huyết áp tư thế đứng

Huyết áp tư thế đứng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Các nguyên nhân chính bao gồm các vấn đề thần kinh, nội tiết và tim mạch.

1. Nguyên nhân thần kinh

• Vấn đề hệ thần kinh tự chủ: Hệ thần kinh tự chủ điều chỉnh sự co và giãn của mạch máu để duy trì huyết áp. Nếu hệ thần kinh tự chủ gặp vấn đề, có thể dẫn đến huyết áp tư thế đứng. Ví dụ điển hình là bệnh Parkinsonhoặc bệnh đa xơ cứng, rối loạn chức năng thần kinh tự chủv.v.
• Phản ứng thần kinh tự chủ bất thường: Nếu hệ thần kinh tự chủ không hoạt động đúng cách, phản ứng của mạch máu khi thay đổi tư thế sẽ chậm lại, dẫn đến huyết áp giảm mạnh.

2. Nguyên nhân nội tiết

• Suy thượng thận (bệnh Addison): Thiếu hụt hormone do tuyến thượng thận tiết ra có thể gây khó khăn trong việc duy trì huyết áp.
• Suy giáp: Thiếu hormone tuyến giáp có thể ảnh hưởng đến sự trao đổi chất và gây hạ huyết áp.

3. Nguyên nhân tim mạch

• Suy tim: Tim yếu không bơm máu tốt có thể dẫn đến huyết áp giảm.
• Rối loạn nhịp tim: Nhịp tim không đều có thể làm tuần hoàn máu không tốt, gây hạ huyết áp.

4. Thuốc và các nguyên nhân khác

• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như thuốc lợi tiểu, thuốc chống trầm cảm, thuốc điều trị tăng huyết áp có thể gây ra huyết áp tư thế đứng.
• Tắc nghẽn: Thiếu nước trong cơ thể có thể làm giảm lượng máu và gây hạ huyết áp.

Triệu chứng của huyết áp tư thế đứng

Triệu chứng của huyết áp tư thế đứng xuất hiện do huyết áp giảm đột ngột khi thay đổi tư thế. Các triệu chứng chính bao gồm:

• Chóng mặt: Có thể cảm thấy chóng mặt khi đứng lên hoặc rời khỏi chỗ ngồi, đặc biệt là vào buổi sáng.
• Ngất xỉu: Huyết áp giảm đột ngột có thể gây ngất xỉu, tần suất xảy ra khác nhau ở mỗi người.
• Choáng váng: Cảm giác khó giữ thăng bằng, cảm giác như đầu quay cuồng.
• Đau đầu: Huyết áp thấp có thể gây đau đầu.
• Mệt mỏi và yếu ớt: Tuần hoàn máu kém có thể gây mệt mỏi toàn thân.

Điều trị huyết áp tư thế đứng

Điều trị huyết áp tư thế đứng phụ thuộc vào nguyên nhân và tập trung vào làm giảm các triệu chứng. Các phương pháp điều trị chính bao gồm:

1. Cải thiện lối sống

• Đứng dậy từ từ: Đứng dậy chậm rãi thay vì đột ngột có thể ngăn ngừa huyết áp giảm đột ngột.
• Uống đủ nước: Cần uống đủ nước để phòng ngừa mất nước.
• Không đứng dậy ngay sau khi ăn: Huyết áp có thể giảm khi đứng dậy sau khi ăn, vì vậy nên nghỉ ngơi một lúc.

2. Điều trị bằng thuốc

• Thuốc tương tự aldosterone: Có thể được kê đơn các loại thuốc giúp tăng huyết áp.
• Midodrine: Thuốc làm co mạch máu để tăng huyết áp.
• Fludrocortisone: Có thể được sử dụng để tăng huyết áp bằng cách tăng lượng nước và natri được giữ lại.

3. Thiết bị hỗ trợ

• Vớ y tế hỗ trợ: Mang vớ y tế hỗ trợ giúp máu từ phần thân dưới lưu thông lên trên có thể hiệu quả.

Phương pháp phẫu thuật điều trị huyết áp tư thế đứng

Huyết áp tư thế đứng thường được kiểm soát bằng thuốc hoặc thay đổi lối sống, hiếm khi cần phẫu thuật, nhưng trong một số trường hợp nhất định, có thể cần điều trị phẫu thuật tùy thuộc vào nguyên nhân.

• Vấn đề liên quan đến tim: Ví dụ, nếu huyết áp tư thế đứng do vấn đề về tim gây ra, có thể cần phẫu thuật để điều trị bệnh tim.
• Nguyên nhân thần kinh: Nếu nguyên nhân là do vấn đề về hệ thần kinh tự chủ, có thể cần một số điều trị thần kinh, nhưng phẫu thuật rất hiếm khi được áp dụng.

Triển vọng và quản lý huyết áp tư thế đứng

Triển vọng của huyết áp tư thế đứng phụ thuộc vào nguyên nhân. Nếu nguyên nhân chỉ là mất nước hoặc tác dụng phụ của thuốc, các triệu chứng có thể được cải thiện sau khi điều trị. Tuy nhiên, huyết áp tư thế đứng mãn tính có thể ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày. Nếu có nguyên nhân nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như bệnh về hệ thần kinh tự chủ hoặc bệnh tim, thì triển vọng có thể khó khăn hơn.

Phương pháp quản lý

• Tập thể dục thường xuyên: Nên thường xuyên tập thể dục để thúc đẩy tuần hoàn máu.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Điều quan trọng là tránh các chế độ ăn ít muối hoặc nhiều chất béo và ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng.
• Uống đủ nước: Cần uống đủ nước mỗi ngày để tránh mất nước.
• Quản lý thuốc cẩn thận: Cần uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ và chú ý đến các tác dụng phụ.

Kết luận

Huyết áp tư thế đứng là một bệnh gây ra các triệu chứng chóng mặt, ngất xỉu, v.v. do huyết áp giảm mạnh khi đứng dậy, cần có các phương pháp điều trị khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và triệu chứng. Bằng cách áp dụng nhiều phương pháp quản lý khác nhau, chẳng hạn như cải thiện lối sống, điều trị bằng thuốc, uống đủ nước, có thể kiểm soát huyết áp tư thế đứng một cách hiệu quả, và nếu triệu chứng kéo dài, cần được sự hỗ trợ của chuyên gia để điều trị phù hợp với nguyên nhân.